Stare zamczyska i ich okolice: Zamek Ogrodzieniec, Zamek Pilcza, Pilica

ZAMEK OGRODZIENIEC - NAJWIĘKSZE ORLE GNIAZDO 

Zamek Ogrodzieniec w Podzamczu jest chyba najbardziej rozpoznawalnym „orlim gniazdem” i ozdobą Szlaku Orlich Gniazd. Są to również jedne z największych kubaturowo ruin w Polsce (ok. 32 tys. m3). W sezonie, zwłaszcza w letnie pogodne weekendy, pojawiają się w okolicy ruin tłumy turystów, mimo tego jest to miejsce, które można polecić zawsze i wszystkim.

HISTORIA ZAMKU 

Historia zamku, jak wielu warowni na Szlaku Orlich Gniazd, zaczyna się w początkach XIV w., jednakże konkretnych dokumentów datujących powstanie warowni do dziś nie odnaleziono. Po zniszczeniu ok. 1289 r. grodu, który był poprzednikiem Zamku Ogrodzieniec, nową warownię na pograniczu Śląska i Małopolski wzniesiono na zboczu Góry ­Janowskiego (515,5 m n.p.m.). Jej zadaniem była obrona ziem Królestwa Polskiego, zwłaszcza nieodległego Krakowa, przed najazdami. Choć zamek funkcjonował od XIV w., jego rozkwit nastąpił w wieku XVI. Wówczas jego właściciele Bonerowie, bogaci kupcy, bankierzy, żupnicy i patrycjusze krakowscy, rozbudowali go i przekształcili w renesansową rezydencję (1530-1560). Niestety, zamek nie oparł sie nowocześniejszej artylerii i w czasie najazdu Szwedów w okresie wojny północnej w 1702 r. został zniszczony.

Częściowo odbudowany, był zamieszkały do pocz. XIX w. Od tego czasu pozostaje w ruinie. Pozostałości budowli w latach 70. XX w. zostały zabezpieczone, udostępnione do zwiedzania i przekształcone w trwałą ruinę, która dziś zachwyca turystów. Udostępnione zostało zamkowe muzeum, zbrojownia, katownia oraz Karczma Rycerska, w której można się posilić po trudach zwiedzania. W wyniku kolejnych prac remontowych od 2014 r. ruiny zwiedza się przemierzając jednokierunkową trasę zwiedzania, prowadzącą przez 3 baszty, komnaty Włodków i Bonerów, budynek Kurzej Nogi, beluard i 3 dziedzińce.

ZWIEDZANIE ZAMKU 

Zamek można zwiedzać indywidualnie lub z przewodnikiem, w którego asyście grupy odwiedzają nawet najbardziej ukryte zakamarki warowni. Latem ciekawą opcją zwiedzania są Wakacje z duchami, czyli poznawanie tajemnic ogrodzienieckiego zamczyska nocą. Malownicze są nie tylko ruiny, ale i ich otoczenie, pełne charakterystycznych jurajskich ostańców, wśród których wzrok przyciągają Wielbłąd, Kaczor, Niedźwiedź, Lalka czy Ratusz. Tuż pod murami zamczyska rozpościera się także strefa rozrywki, przede wszystkim dla najmłodszych turystów.

Idąc od ryneczku w Podzamczu do bramy zamku mija się Park Rozrywki Ogrodzieniec, czyli dom strachów, wielką rynnę zjazdową, park miniatur, park fizycznych doświadczeń i inne stanowiska przygotowane z myślą o dzieciach. Obok znajduje się też spory park linowy Adrenalina.

W OKOLICY ZAMKU 

Z zamku można przejść się do oddalonego o niecałe dwa kilometry Grodu na Górze Birów. To zrekonstruowany średniowieczny gród obronny, istniejący na tym terenie do końca XIII w. W jego pobliżu znajduje się również Suchy Połeć, jeden z lepszych punktów widokowych w okolicy, z pozostałościami poniemieckich betonowych umocnień z okresu II wojny światowej, tzw. linii B2.

W drodze na Birów warto odwiedzić jeszcze jedno miejsce – Sanktuarium Matki Bożej Skałkowej, którego historia sięga 1818 r. Wtedy to wg podań jednemu z mieszkańców ukazała się Matka Boska. Na pamiątkę tego wydarzenia w znajdujący się tam ostaniec wbudowano kaplicę. W pobliżu ogrodzienieckich ruin znajduje się miejscowość Kiełkowice, a w niej niezwykła jak na jurajskie warunki atrakcja, czyli ferma strusi. To gospodarstwo agroturystyczne jest wpisane do Sieci Zagród Edukacyjnych.

SZLAK WAROWNI JURAJSKICH 

Uzupełnieniem wycieczki może być piesza wędrówka niebieskim Szlakiem Warowni Jurajskich od Podzamcza, przez ruiny strażnicy rycerskiej w Ryczowie do Smolenia, a stamtąd czerwonym Szlakiem Orlich Gniazd – do Pilicy. We wsi Ryczów zachowały się jedynie fragmenty zamkowych murów z XIV w., za to ruiny Zamku Pilcza w Smoleniu są niezwykle okazałe.

Warto je odwiedzić nawet, jeśli już w Smoleniu kiedyś się było. Ruiny zamku, którego historia sięga 1394 r., niedawno przeszły gruntowną modernizację. Po zrekonstruowaniu części murów i zbudowaniu schodów można zwiedzać zamek górny i 16-metrową wieżę z tarasem widokowym. Sam zamek znajduje się w centrum rezerwatu przyrody Smoleń z wiekowym drzewostanem, przede wszystkim bukowym oraz licznymi ostańcami.

PILICA - PERŁA JURY 

Idąc dalej, trafiamy do Pilicy, małego urokliwego miasteczka, którego wyróżnikiem jest kilka kościołów wzniesionych pomiędzy XIV a XVIII w., zwłaszcza kościół farny pw. św. Jana Chrzciciela z przeł. XIV i XV w., z ciekawym renesansowym nagrobkiem Kasi Pileckiej (1555 r.) dłuta Jana Marii Padovano. Drugim ważnym zabytkiem jest zespół klasztorny franciszkanów-reformatów – Sanktuarium Matki ­Bożej Śnieżnej Opiekunki Rodzin.

Świecką atrakcją miasta jest ufortyfikowany zespół pałacowo-parkowy Padniewskich , z pałacem z XVII w. (niestety, z powodu nieuregulowanego statusu własności, niedostępny do zwiedzania). Centrum Pilicy stanowi prostokątny rynek ze zrekonstruowanym XVII-wiecznym ratuszem i studnią. 

Niedaleko Pilicy, w Woli Libertowskiej – gmina Żarnowiec, swoją galerię prowadzi lokalny artysta Antoni Toborowicz. W zaprojektowanym przez niego domu działa autorska galeria rzeźby oraz Muzeum Krzyży i Kapliczek. Eksponowane są tam także prace malarskie jego córek.

Informacje praktyczne
Punkt Informacji Turystycznej Podzamcze (Zamek Ogrodzieniec – kasa), ul. Zamkowa 28, tel. 32 6732285, podzamcze@slaskie.travel
Punkt Informacji Turystycznej Ogrodzieniec (Biuro Turystyczne „New Standard”), ul. Kościuszki 11, tel. 32 6732914, ogrodzieniec2@slaskie.travel
Punkt Informacji Turystycznej Ogrodzieniec (Związek Gmin Jurajskich), Plac Wolności 42, tel. 32 6733364, 32 6733798, ogrodzieniec@slaskie.travel, biuro@jura.info.pl, www.jura.info.pl, www.orlegniazda.pl
Zamek Ogrodzieniec , Podzamcze, ul. Zamkowa 28, tel. 32 6732285, 32 6732220, biuro@zamek-ogrodzieniec.pl, www.zamek-ogrodzieniec.pl
Gród na Górze Birów , Podzamcze, ul. Partyzantów, tel. 695596298, www.zamek-ogrodzieniec.pl
Park Rozrywki Ogrodzieniec, Podzamcze, ul. Zamkowa 33, tel. 606669742, www.park-ogrodzieniec.pl
Sanktuarium Matki Boskiej Skałkowej, Podzamcze, ul. Wojska Polskiego
Zamek Pilcza w Smoleniu , tel. 530702056, www.zamekpilcza.org.pl

Muzeum Krzyży i Kapliczek, Wola Libertowska 132, tel. 32 6449493, pracownia@antonitoborowicz.pl, www.antonitoborowicz.pl

Więcej informacji na temat Jury Krakowsko-Częstochowskiej, można znaleźć w serwisie: www.jura.travel

Artykuł ukazał się w wydawnictwie turystycznym Śląskie poza miastem