Zabytkowa zabudowa ul. 11 listopada w Bielsku-Białej

Ulica 11 Listopada stanowi obecnie główny deptak Bielska-Białej oraz trakt handlowy. Przebiega przez historyczne centrum dawnego miasta Biała i ma długość 900 m. Początki ulicy, która pierwotnie nosiła nazwę Krakowskiej, sięgają połowy XVIII w. Obecny kształt nadany został jej w latach 1772-85. Spora część zabudowy pochodzi z końca XVIII i początków XIX w. i reprezentuje lansowany wówczas w cesarstwie austriackim tzw. styl józefiński.

Charakterystyka ul. 11 listopada

Początki ulicy wiążą się z połową wieku XVIII, kiedy to wytyczono drogę, która łączyła rynek Białej oraz sąsiednie Bielsko. Nazwana została wówczas Krakowską. W latach 1772-85 ulica otrzymała dzisiejszy przebieg. Wytyczono ją jako fragment traktu środkowogalicyjskiego, który stał się główną osią komunikacyjną Galicji. Przebiegał on z Białej, przez Kraków i Przemyśl, do Lwowa. Już od 1773 kursowała do Krakowa poczta konna, a kilka lat później dyliżanse. Od samych początków ulica stała się centrum życia handlowego i rozrywkowego miasta. W 1785 r. nazwana została Wienerstraße (Wiedeńską), którą to nazwę nosiła do 1890 r. Na skutek wytyczenia ulicy dotychczasowy układ urbanistyczny Białej uległ całkowitej zmianie. Wkrótce zaczęła tu wyrastać parterowa, lub jednopiętrowa zabudowa w stylu józefińskim. Dziś stanowi ona zresztą jeden z największych zespołów architektury tej epoki w Polsce. W 1827 r. wzniesiono budynek ratusza Białej. W drugiej połowie XIX w. zarówno Biała jak i Bielsko zaczęły dynamicznie się rozwijać. Z końca tego wieku pochodzi część tutejszej architektury m.in. w stylu neobarokowym i neorenesansowym, która częściowo zastąpiła architekturę józefińską. Na bielskim odcinku ulicy powstały okazałe, trzypiętrowe kamienice mieszczańskie. W 1880 roku zbudowano neobarokowy pałac Strzygowskich. W 1890 ulica uzyskała nową nazwę Hauptstraße (Główna). Z początkiem XX w. wzniesiono kilka kolejnych, okazałych kamienic, a także hotel Pod Orłem w stylu neobarokowo-secesyjnym. W 1903 r. dotychczasowe latarnie gazowe, stojące tu od lat 60-tych XIX w., zastąpiono oświetleniem elektrycznym. W czasie I wojny światowej ulica nosiła nazwę Kaiser-Wilhelm-Straße (cesarza Wilhelma). W międzywojennej Polsce bielski odcinek nosił nazwę Jagiellońskiej, zaś część na terenie Białej początkowo była ulicą Główną, potem zaś 11 Listopada (od 1928 r.). W czasie II wojny Niemcy przemianowali ją na Herman-Göring-Straße. W latach 1945-48 obowiązywało przywrócone nazewnictwo sprzed wojny, jednak nazwa 11 Listopada - jako symbol powstania „pańskiej Polski” - zaczęła władzom komunistycznym przeszkadzać. W 1948 odcinek w Białej przybrał nazwę ul. Zjednoczenia, zaś od 1951 do 1990 r. nazwa całej ulicy sławiła imię Feliksa Dzierżyńskiego, jednego z większych zbrodniarzy w historii ludzkości, należącego zarazem do głównych bohaterów czczonych przez PRL. Lata 2006-2009 przyniosły renowację i przebudowę arterii. W 2009 odsłonięto tutaj pomnik popularnego bajkowego bohatera – psa Reksia. Nową tradycją stało się też coroczne Święto Ulicy 11 Listopada.