Graniczne Meandry Odry

Graniczne Meandry Odry

Graniczne Meandry Odry to jeden z interesujących, chronionych obszarów, leżący na brzegach Odry w rejonie Chałupek oraz ujścia Olzy. W tym miejscu rzeka jest nieuregulowana, a jej malownicze meandry wraz z okolicznymi łąkami i lasami tworzą teren cenny przyrodniczo. Kręte koryto rzeki oraz jej najbliższe otoczenie zostało zgłoszone do sieci Natura 2000. Wcielana obecnie przez samorządy oraz ekologiczną fundację koncepcja ma za zadanie pogodzić ochronę przyrody z racjonalnym użytkowaniem doliny.

Graniczne Meandry Odry, fot. KGO

Graniczne Meandry Odry to krótki odcinek doliny rzeki Odry, na granicy państwowej między Polską a Republiką Czeską, który jest jednym z dwóch – a jedynym w Polsce (drugi znajduje się w Parku Krajobrazowym Poodří w Czechach) – odcinków Odry z przepływem zbliżonym do naturalnego. Dolina rzeczna wyróżnia się na tym odcinku dużymi walorami krajobrazowymi. Obok głównego koryta z zakolami znajdują się tutaj stare odnogi rzeki na różnym etapie wypłycania. Mozaikę siedlisk tworzą wyspy oraz ławice żwiru, piasku i mułu w strefie przybrzeżnej, a także strome, niemal pionowe brzegi i wyrwy brzegowe. W cieku przeplatają się odcinki wody bystrej i wolno płynącej. Górna Odra, której część stanowi opisywany obszar, charakteryzuje się dużą dynamiką hydrologiczną, tj. znacznymi wahaniami przepływu i częstym występowaniem zjawisk powodziowych. Już przy przepływach większych niż woda dwuletnia Odra występuje bowiem z brzegów i zatapia przyległe obszary zalewowe.

Graniczne Meandry Odry, fot. KGO

Przyroda

Na opisywanym odcinku Odry przebiegają niezwykle interesujące naturalne procesy rozwoju rzeki, które zapewniają obecność typowych siedlisk rzecznych i brzegowych oraz związanych z nimi roślin i zwierząt. Zachodzące procesy korytotwórcze kształtują zarówno koryto i brzeg rzeki, jak również przyległe obszary zalewowe. Wskutek tych procesów powstają nowe, pionierskie siedliska, a stare zanikają na drodze sukcesji. Meandrująca Odra i jej nadbrzeże są miejscem występowania siedmiu typów siedlisk przyrodniczych z Załącznika I Dyrektywy Siedliskowej (chronionych prawem europejskim). Są to naturalne jeziora eutroficzne z roślinnością ze związków Magnopotamion lub Hydrochariton, rzeki nizinne i podgórskie, ze zbiorowiskami włosieniczników Ranunculion fluitantis, zalewane, muliste brzegi rzek ze zbiorowiskami letnich terofitów ze związków Chenopodion rubri i Bidention, hydrofilne zbiorowiska ziołoroślowe, nadrzeczne i okrajkowe, nizinne łąki kośne (Alopecurus pratensis, Sanguisorba officinalis), lasy łęgowe i nadrzeczne zarośla wierzbowe (Alnenion glutinoso-incanae, Salicion albae) oraz łęgowe lasy dębowo-wiązowo-jesionowe (Ulmenion minoris). Wiosną w lasach łęgowych można zaobserwować kwitnące przebiśniegi Galanthus nivalis i czosnek niedźwiedzi Allium ursinum – gatunki roślin podlegające ochronie prawnej. Siedliskom naturalnym towarzyszą układy wykształcone na skutek działalności człowieka, tj. pola orne, monokultury leśne, zatopione żwirownie. O bogactwie przyrodniczym meandrów Odry stanowi także występowanie na tym obszarze rzadkich gatunków zwierząt chronionych prawem europejskim i krajowym: chrząszczy (pachnica dębowa Osmoderma eremita i zgniotek cynobrowy Cucujus cinnaberinus), motyli (modraszek bagniczek Plebejus optilete, modraszek nausitous Phengaris nausithous i czerwończyk nieparek Lycaena dispar), ryb (różanka Rhodeus sericeus i piskorz Misgurnus fossilis), płazów (kumak górski Bombina variegata), ssaków (bóbr europejski Castor fiber i wydra Lutra lutra) oraz ptaków (zimorodek Alcedo atthis). Do interesujących gatunków ptaków, jakie możemy tu zobaczyć należą także: gągoł Bucephala clangula, nurogęś Mergus merganser, krakwa Mareca strepera, cyraneczka Anas crecca, sieweczka rzeczna Charadrius dubius i brodziec piskliwy Actitis hypoleucos, a także bocian czarny Ciconia nigra, błotniak stawowy Circus aeruginosus oraz bielik Haliaeetus albicilla.

Graniczne Meandry Odry, fot. KGO

W 2004 roku opisywany teren został objęty ochroną prawną jako obszar chronionego krajobrazu „Meandry rzeki Odry”, a w 2009 roku jako obszar Natura 2000 „Graniczny meander Odry”. Warto podkreślić, że ochrona prawna tego wyjątkowego obszaru ustanowiona została także po stronie czeskiej (pomnik przyrod i obszar Natura 2000).

Graniczne Meandry Odry, fot. KGO

Graniczne Meandry Odry, fot. KGO

Trasa spacerowa wzdłuż Granicznych Meandrów Odry

Trasa wiedzie wzdłuż naturalnie meandrującej rzeki, przy której znajdują się dobrze zachowane siedliska nadrzeczne: wierzbowo-topolowe łęgi nadrzeczne i zarośla wierzbowe.

więcej >>