OFICJALNY PRZEWODNIK TURYSTYCZNY WOJEWÓDZTWA ŚLĄSKIEGO
Do jurajskiej gminy Janów warto przyjechać co najmniej z kilku powodów – to miejsce licznych atrakcji przyrodniczych i historycznych, znakomitych warunków do aktywnego wypoczynku, idealne na rodzinne spacery i delektowanie się lokalną kuchnią. Główną turystyczną miejscowością gminy jest Złoty Potok, w centrum którego zachował się rozległy zespół parkowo-pałacowy Krasińskich i Raczyńskich. Nad malowniczym stawem stoi pałac Raczyńskich z poł. XIX w. Tuż obok niego zachował się klasycystyczny „polski” dworek, w którym kilka miesięcy w 1857 roku spędził wraz z rodziną nasz wieszcz Zygmunt Krasiński. To jemu Złoty Potok zawdzięcza poetyckie nazwy: Diabelskie Mosty, Brama Twardowskiego, źródła Zygmunta i Elżbiety, stawy Irydion i Sen Nocy Letniej, a także samą nazwę wsi, która kiedyś nazywała się zwyczajnie – Potok. Krótki pobyt w Złotym Potoku nie był dla poety szczęśliwy – w tym czasie zmarła jego ukochana 4-letnia córka Elżbieta, która do dziś spoczywa w podziemiach kościoła pw. św. Jana Chrzciciela. Pamiątką po rodzinie jest muzeum, mieszczące się w dworku Krasińskich z 1829 r. Można w nim zobaczyć autentyczne dokumenty, obrazy czy inne pamiątki, które pozostały po rodzinie Krasińskich, w tym pianino, w wyborze którego poecie pomagał sam Fryderyk Chopin. Przy wejściu do parku mieści się również budynek dawnej ochronki, w której przebywał Jan Kiepura, słynny polski tenor. Dworek, pałac i dawna ochronka otoczone są parkiem w stylu angielskim, miejscem idealnym do popołudniowych spacerów, sesji zdjęciowych i połowu ryb hodowanych w tutejszych stawach.
Pałac Raczyńskich, fot. www.slaskie.travel T. Renk
Właśnie stawy rozsławiły Złoty Potok i sprawiły, że okolica zwana jest Złotą Krainą Pstrąga. To tu, w dolinie czystej rzeki Wiercicy hrabia Edward Raczyński w 1881 r. założył pierwszą w Europie hodowlę pstrąga tęczowego. Pstrągarnia prężnie działa do dziś, można w niej kupić świeże i wędzone pstrągi oraz karpie, a także zjeść ryby w prowadzonej przy stawach smażalni.
Pstrągarnia w Złotym Potoku, fot. www.slaskie.travel, T. Renk
Na południe od zabudowań wsi rozciąga się rozległy rezerwat przyrody „Parkowe” (153 ha), obejmujący najbardziej malowniczą część doliny Wiercicy ze źródłami Zygmunta i Elżbiety. Wśród bogatego środowiska przyrodniczego znajdują się malownicze formy skalne, m.in. 15-metrowe Diabelskie Mosty czy Brama Twardowskiego. W rezerwacie znajdują się także ruiny zamku Ostrężnik, leżącego na popularnym Szlaku Orlich Gniazd oraz pozostałości wczesnośredniowiecznego grodziska Wały (VII-XI w.). Na skraju Złotego Potoku, w pobliżu zabytkowego drewnianego młyna wodnego Kołaczew (Szlak Architektury Drewnianej), znajduje się niewielka jaskinia – Grota Niedźwiedzia i Źródło Spełnionych Marzeń. Amatorom turystyki aktywnej polecamy park linowy nad stawem Amerykan, wspinaczkę skałkową oraz jazdę konną w Stajni „Wiking”.
Zielony Staw w rezerwacie "Parkowe", fot. www.slaskie.travel, T. Renk
.JPG)
Brama Twardowskiego, fot. www.slaskie.travel T. Renk
Nietypową atrakcją okolic Złotego Potoku jest Pustynia Siedlecka. Ta największa „piaskownica” w okolicy, powstała w efekcie eksploatacji piasku formierskiego na potrzeby Huty „Częstochowa”. Legenda jednak podaje, że pustynia jest zgoła innego pochodzenia. Według niej ziemię zamienił w pustynię ogień, który wydostał się przez piekielne bramy, gdy diabeł chciał do nich strącić Twardowskiego. W Siedlcu znajduje się jaskinia „Na Dupce” oraz nieczynny Kamieniołom Warszawski, z którego brano kamień na detale architektoniczne odbudowującej się Warszawy.
Pustynia Siedlecka, fot. www.slaskie.travel, T. Renk
Kilka kilometrów na północ od Janowa leży Sygontka, w której warto spróbować tamtejszych dań rybnych. Jeszcze dalej na północ leży Przyrów z zabytkowym kościołem filialnym pw. św. Mikołaja o kamiennych, wapiennych ścianach, gontowym pokryciu dachu i wieży oraz Aleksandrówka, na terenie której leży Sanktuarium św. Anny. Jego historia sięga końca XV w. Legenda głosi, że pod koniec XIV w. pastuszkom objawiła się tam św. Anna Samotrzeć. W miejscu objawień pierwotnie powstał drewniany kościół. W 1609 r. bernardyni, którzy opiekowali się świątynią, rozpoczęli budowę klasztoru wzorowanego na bazylice św. Antoniego w Padwie. Bernardynów usunięto za pomoc powstańcom styczniowym, zastąpiły ich siostry dominikanki klauzurowe.
Podążając śladem kulinarnych ciekawostek, polecamy również wycieczkę do niedalekiego Lelowa. Niegdyś miasteczko, dziś wieś (prawa miejskie utracił w 1869 r.) słynie z grobu Cadyka Dawida Bidermana, zwanego Lelowerem – żydowskiego mędrca, wielkiego zwolennika pokojowych relacji polsko-żydowskich. Jego historia jest niezwykle ciekawa. Pierwotnie cadyka pochowano oczywiście na żydowskim cmentarzu, jednak miejsce to uległo zapomnieniu i na miejscu pochówku wybudowano… sklep. Dopiero po latach, w roku 1988 na nowo odkryto usytuowanie grobu i wzniesiono nowy ohel, czyli grobowiec. Stał się on miejscem, do którego w rocznicę śmierci cadyka pielgrzymują chasydzi z całego świata. Żydowska mniejszość odcisnęła swój ślad w życiu lelowskiej społeczności. Do dziś widoczny jest on np. w lokalnej kuchni, której specjalnością jest ciulim, polska odmiana żydowskiego czulentu. Czulent to koszerny, duszony na wolnym ogniu gulasz z mięsa i fasoli lub ciecierzycy, cebuli i kaszy, czasem z dodatkiem ugotowanych jaj lub knedli. Spożywany jest w trakcie szabasu, a przygotowywany – ze względu na religijne nakazy – dzień wcześniej. Polska niekoszerna wersja bazuje na ziemniakach, mięsie wieprzowym, boczku i przyprawach.
Również w gminie Lelów znajduje się JuRajska Spiżarnia – gospodarstwo agro-edukacyjne, celebrujące zalety prostego życia w zgodzie z przyrodą, dzielące się wiedzą na temat dawnych zwyczajów i tradycyjnych wiejskich smaków.
Aleja Klonów w Złotym Potoku, fot. www.slaskie.travel T. Renk
Informacje praktyczne
W Punkcie Informacji Turystycznej w Janowie, można wypożyczyć audioprzewodnik po Krainie Poezji oraz po Złotej Krainie Pstrąga.
Więcej informacji na temat Jury Krakowsko-Częstochowskiej, można znaleźć w serwisie: www.jura.travel
Artykuł ukazał się w wydawnictwie turystycznym Śląskie poza miastem
ul. Mickiewicza 29
40-085 Katowice
tel. (32) 207 207 1
info@slaskie.travel
Portal powstał w ramach projektu
Mobilne Śląskie
Darmowa aplikacja SLASKIE.travel dostępna na platformach 
