Drugie życie dawnych kamieniołomów

Województwo Śląskie to jedno z miejsc w Polsce, gdzie człowiek najmocniej zaingerował we wnętrze Ziemi. Spowodowane jest to występowaniem cennych skał i metali, które ludzie przez setki lat wydobywali zmieniając tym samym śląski krajobraz. Obecnie województwo śląskie jest idealnym przykładem obszaru, gdzie obiekty poprzemysłowe stają się rewelacyjnymi atrakcjami turystycznymi i terenami rekreacyjnymi.

Miasta, które brylują pod tym względem to związane z wydobyciem węgla kamiennego Zabrze oraz związane z wydobyciem rudy ołowiowo-srebrowej Tarnowskie Góry. To w nich znajdują się najbardziej popularne obiekty górnicze – w pierwszym Kopalnia Guido i Sztolnia „Królowa Luiza” oraz w drugim Kopalnia Srebra i Sztolnia Czarnego Pstrąga. Warto jednak pamiętać, że górnictwo nie jest związane wyłącznie z kopalniami podziemnymi, ale i również z powierzchniowymi, czego przykłady także mamy na Śląsku. Są to m.in. przeróżne kamieniołomy, które zostały bardzo ciekawie zagospodarowane, w odróżnieniu do wcześniejszych, stricte turystycznych atrakcji, w rekreacyjny sposób.

Do centrum Górnego Śląska, do Bytomia, zapraszają nas „Sport Dolina”. Wszystko rozpoczęło się w roku 1889, kiedy w dzielnicy Sucha Góra uruchomiono kopalnię dolomitu „Blachówka”. Po niemal 125 latach, dziś na terenie byłego kamieniołomu funkcjonuje ośrodek narciarski z wyciągami narciarskim i 400 m trasą zjazdową. Działa tu szkółka narciarska, wypożyczalnia sprzetu narciarskiego, serwis i restauracja. Ponad 30-hektarowy teren otacza olbrzymi las z wyjątkowo pięknym i bogatym przyrodniczo rezerwatem Segiet. Las i wzbogacające krajobraz skały dolomitowe stwarzają wyjątkowy, zdrowotny mikroklimat, co dodatkowo zachęca do relaksu i uprawiania sportów, dlatego zwolennicy innych sportów przy bardziej przystępnej pogodzie mają do dyspozycji ponad 20 km zróżnicowanych tras rowerowych.

Sport Dolina Bytom, fot. T. Renk www.slaskie.travel

Niemniej ciekawe są "Żabie Doły" (choć to nie kamieniołom), czyli zespół przyrodniczo-krajobrazowy położony w granicy miast: Bytom, Chorzów i Piekary Śląskie. Zespół ten został utworzony w 1997 roku w celu ochrony siedlisk zwierząt, głównie ptaków wodnych. Ornitolodzy oznaczyli tutaj 129 gatunków ptaków, 17 z nich jest nielicznych w skali Górnego Śląska. Teren ten jest świetnym miejscem rekreacji  zarówno dla spacerowiczów jaki i rowerzystów.

Poprzemysłowy krajobraz Żabich Dołów tj. zbiorniki wodne, zapadliska, czy hałdy powstał w wyniku m.in. eksploatacji górniczej rud cynkowo-ołowiowych, osiadania terenu w wyniku wydobycia węgla kamiennego przez kopalnię Barbara-Chorzów.

Żabie Doły, fot. N. Wójcik

Będąc w Jaworznie trzeba odwiedzić Park Gródek, z turkusową wodą, urwistymi skarami czyli tzw. "polska Chorwacja" jak o nim mówią, która jest jednym z najbardziej zjawiskowych miejsc w śląskim. Drugim godnym polecenia miejcem jest stary kamieniołom, który został przekształcony w Ośrodek Edukacji Ekologiczno-Geologicznej GEOsfera. To tutaj wrażenie robi ruchomy globus, repliki dinozaurów, ścieżki edukacyjne a także taras widokowy na nowoczesnej kładce z fantastyczną drogą rowerową przez Sadową Górę.

Park Gródek, www.slaskie.travel

Geosfera taras widokowy, fot. www.slaskie.travel

Inny ciekawy przykład zagospodarowania kamieniołomu zlokalizowany jest we wsi Glinka, w gminie Ujsoły, w powiecie żywieckim. Około 1927 r., kiedy powstał ten obiekt, pewnie nikomu nie przyszło do głowy, że znajdujący się w otoczeniu górskiej przyrody kamieniołom w przyszłości zmieni swój charakter z przemysłowego na rekreacyjno – wypoczynkowy. Geopark Glinka, bo tak teraz nazywa się to miejsce oficjalnie rozpoczęło swoją działalność 29 czerwca 2014 r. Na lubiących aktywny wypoczynek czeka m.in.: jedna z najdłuższych tyrolek w regionie o długości 220 m, dwie ścianki wspinaczkowe o wysokości 17 i 12 m, park linowy z trasą dla dorosłych oraz dla dzieci, dwa duże kąpieliska, które w zimę mogą zostać przekształcone w lodowiska, a także plac zabaw dla najmłodszych. Nad bezpieczeństwem turystów przy każdej z atrakcji czuwają wykwalifikowani ratownicy i instruktorzy, którzy chętnie udzielają porad oraz udostępniają profesjonalny sprzęt. Do spokojniejszego wypoczynku, wokoło korony kamieniołomu wytyczono atrakcyjne widokowo ścieżki spacerowe, natomiast dla osób chcących rozpalić grilla lub ognisko istnieje możliwość wypożyczenia miejsca piknikowego pod specjalnymi wiatami. Podobnie jak w przypadku bytomskich „Dolomitów”, znajduje się tu sala konferencyjna dostosowana do wszelakiego rodzaju konferencji, spotkań biznesowych, imprez okolicznościowych oraz punkt gastronomiczny. Organizowane są tu również różne imprezy plenerowe.

Widok na fragment Geoparku Glinka - kliknięcie na powyższe zdjęcie spowoduje przeniesienie do wirtualnej panoramy tyrolki

Park linowy na terenie Geoparku Glinka

Sztuczna ścianka wspinaczkowa w Geoparku Glinka

Podróżując po województwie śląskim, przede wszystkim po obszarach związanych z wydobyciem węgla kamiennego, możemy zaobserwować jeszcze inne bardzo interesujące obiekty tworzące poniekąd kulturalny i historyczny krajobraz tego regionu – hałdy. Jak rekultywować hałdy dla celów użytkowych już dawno temu nauczyli się Francuzi w regionie Nord-Pas de Calais, Niemcy w Zagłębiu Ruhry lub Brytyjczycy w południowo - zachodniej Walii. Są to tereny podobne do Górnego Śląska, gdzie górnictwo ma długie tradycje, lecz znajdujące się tam hałdy pomyślnie wykorzystano na wiele sposobów, zamieniając je np. w stoki narciarskie, ścieżki spacerowe i rowerowe, tory dla fanów motocykli crossowych i samochodów terenowych jak i punkty widokowe. Choć niektóre śląskie hałdy są nieoficjalnie wykorzystywane w celach spacerowych, do zjeżdżania na sankach czy do jazdy quadami i motocyklami crossowymi, to jeszcze nie możemy pochwalić się takimi przykładami zagospodarowania, jakie posiadają nasi zachodni sąsiedzi. Miejmy nadzieję, że z biegiem czasu i my dostrzeżemy potencjał tych obiektów oraz wykorzystamy to, przekształcając je w bardzo interesujące miejsca przyciągające turystów.

Przykład nieoficjalnego wykorzystywania hałd w Bieruniu znajdziemy na poniższym krótkim filmie: