Pierwsza wzmianka o kościele pochodzi z 1317 roku, ale jego najstarszą, późnoromańską część, dziś będąca prezbiterium, wybudowano w XIII wieku. Kościół rozbudowano w stylu gotyckim za panowania króla Kazimierza Wielkiego, gdy wzniesiono trzy równej wysokości nawy wsparte na potężnych, ośmiobocznych filarach, zwieńczone sklepieniem krzyżowo-żebrowym. W XV wieku dobudowano kaplicę świętej Anny. Pod koniec XVI wieku kościół przebudowano. W 1620 roku powstała renesansowa kaplica Loretańska zwana Amendzińską, fundacji bogatego olkuskiego górnika Stanisława Amendy, wzorowana na kaplicy Zygmuntowskiej na Wawelu. Wtedy też dobudowano przedsionki – dużą i małą kruchtę. Pod koniec XVIII wieku obok kościoła stanęła kaplica świętego Jana Kantego, a w 1913 roku neogotycka dzwonnica wysokości 63 metrów. Najcenniejszym zabytkiem jest gotycki ołtarz z XV wieku zwany Poliptykiem Olkuskim, jeden z czterech takich w całej Polsce. Na jego skrzydłach widać 16 scen przedstawiających życie Jezusa, Matki Boskiej i świętej Anny. Autorem obrazów byli: znany malarz krakowski Jan Wielki, współpracownik Wita Stwosza, oraz Stanisław Stary. W prezbiterium widać drewniane stalle z XVI wieku, a nad nimi fresk z XIV wieku. Cenne są również późnorenesansowe organy z 1611 roku, dzieło niemieckiego organomistrza Hansa Hummla, które jako jedne z nielicznych w Europie zachowały oryginalny mechanizm i większość piszczałek. Pamiątkami górniczymi jest odlana z ołowiu chrzcielnica z XVI wieku i wysoki srebrny Krzyż Gwarków z XVII wieku, dar olkuskich górników. Na ścianie prezbiterium widać freski z herbami i postaciami gwarków.
źródło:https://visitmalopolska.pl/pl_PL/obiekt/-/poi/olkusz-bazylika-mniejsza-pw-sw-andrzeja-apostola