Góra Tuł

Na granicy Cisownicy i Dzięgielowa, w samym sercu Beskidu Śląskiego, wznosi się Góra Tuł (621 m n.p.m.) – jedno z tych miejsc, które zachwycają spokojem, przyrodą i widokami, mimo że nie należą do najwyższych czy najbardziej znanych w regionie. To idealny cel krótkiej, niezbyt wymagającej wędrówki, z dala od tłumów popularnych beskidzkich szczytów.

PRZYRODA I KRAJOBRAZ

Góra Tuł, rozciągająca się na długości ok. 2 km pomiędzy Cisownicą a Leszną Górną, stanowi fragment Parku Krajobrazowego Beskidu Śląskiego. Jej grzbiet porastają głównie łąki i murawy kserotermiczne, dzięki czemu otwierają się stąd przepiękne panoramy na dolinę Olzy, Ustroń, Czantorię, Stożek i dalsze partie Beskidów. To także jedno z najcenniejszych przyrodniczo miejsc w całym regionie.

Na południowym stoku znajduje się użytek ekologiczny „Góra Tuł”, utworzony w 1957 roku. Chroni on rzadkie gatunki roślin wapieniolubnych, m.in. storczyki, pierwiosnki i dziewięćsiły. Tutejsze murawy przypominają alpejskie hale, a wiosną i latem kwitną w pełni kolorów. Występują tu również liczne motyle, jaszczurki i ptaki, które znalazły idealne warunki w tym mikroklimacie.

W sąsiedztwie Tułu, znajduje się również rezerwat przyrody „Zadni Gaj”, utworzony w 1961 roku. Chroni on fragment naturalnego lasu bukowo-jodłowego z licznymi pomnikowymi drzewami i bogatym runem leśnym. Wiosną dno lasu pokrywają łany czosnku niedźwiedziego i zawilców, a jesienią dominują intensywne barwy bukowych liści. Oba rezerwaty – Góra Tuł i Zadni Gaj – tworzą unikalny kompleks przyrodniczy o dużej wartości edukacyjnej i krajobrazowej.

Tuż poniżej Góry Tuł rozciąga się malownicza polana Budzin, będąca jednym z najpiękniejszych punktów widokowych w okolicy. Z polany można podziwiać rozległą panoramę Beskidu Śląskiego i Śląska Cieszyńskiego, a przy dobrej pogodzie widać także czeskie wzgórza. Budzin to także popularne miejsce odpoczynku – w sezonie wiosenno-letnim chętnie zatrzymują się tu piesi i rowerzyści. Dawniej polana była miejscem wypasu owiec i bydła, a dziś stanowi symbol spokojnego, sielskiego krajobrazu Beskidu Śląskiego.

HISTORIA I CIEKAWOSTKI

Na szczycie Góry Tuł odkryto ślady dawnego osadnictwa, które sięgają czasów prehistorycznych. Podczas badań archeologicznych przeprowadzonych w 1997 roku zidentyfikowano pierwsze znaleziska, a kolejne wykopaliska z lata 2003 roku ujawniły pozostałości dużej osady należącej do kultury łużyckiej – z okresu, gdy w Europie kształtowały się pierwsze wielkie cywilizacje.

Osada zajmowała około 3 hektary i liczyła przypuszczalnie od 100 do 150 mieszkańców, co czyni ją jedną z największych i najwyżej położonych tego typu osad w polskich Karpatach. Archeolodzy odnaleźli tam liczne fragmenty naczyń glinianych, żaren kamiennych i rozcieraczy, które pozwoliły odtworzyć codzienne życie ówczesnych mieszkańców. Badania radiowęglowe wskazały, że osada funkcjonowała od schyłku epoki brązu (ok. 900–750 r. p.n.e.) po wczesny okres epoki żelaza (750–400 r. p.n.e.).

W okresie międzywojennym wzniesienie znajdowało się przy granicy polsko-czechosłowackiej, a do dziś można spotkać stare kamienie graniczne i pozostałości dawnych umocnień. Góra Tuł była także punktem widokowym i miejscem spacerowym dla mieszkańców Cieszyna i Ustronia – i w tej roli pozostaje do dziś.

Na stokach Tułu w połowie XX wieku powstało schronisko PTTK, które przez lata służyło turystom i piechurom wędrującym po Beskidzie Śląskim. Dziś w jego miejscu działa restauracja.

Ciekawostką jest, że z okolicznych polan można dostrzec nie tylko polskie Beskidy, ale także szczyty w Czechach, a przy bardzo dobrej pogodzie – nawet Tatry.

SZLAKI PIESZE

Choć Góra Tuł nie jest wysokim szczytem, prowadzi przez nią kilka ciekawych szlaków:

• Zielony szlak z Goleszowa na Wielką Czantorię – prowadzi przez Dzięgielów, Górę Tuł oraz Polanę Budzin i dalej na Czantorię
• Niebieski szlak spacerowy – pętla z Dzięgielowa przez Leszną Górną na Górę Tuł
• Ścieżka dydaktyczna z tablicami informacyjnymi o przyrodzie, roślinach i historii tego miejsca
• Okolicę Góry Tuł i Polanę Budzin można odwiedzić również na rowerze. Przez Przełęcz Pod Tułem biegnie żółty szlak rowerowy nr 256 z Dzięgielowa przez Leszną Górną do Ustronia

IDEALNE MIEJSCE NA KRÓTKI WYPAD

Góra Tuł to propozycja idealna dla tych, którzy chcą poznać mniej oczywiste zakątki Beskidu Śląskiego. Krótka, widokowa trasa, bogactwo przyrody i cisza sprawiają, że to miejsce ma niepowtarzalny urok. Niezależnie od pory roku – czy to wiosną, gdy zakwitają storczyki, czy jesienią, gdy zbocza płoną kolorami – warto tu zajrzeć, by na chwilę odpocząć od zgiełku i nacieszyć oczy beskidzkim pejzażem.