Będąc w Lubszy obejrzeć możemy dom, w którym przez ponad trzydzieści lat mieszkał Józef Lompa, a także budynek szkoły, która wzniesiona została w 1820 r. przez tego niestrudzonego działacza.
Józef Lompa to jedna z czołowych postaci zasłużonych dla odrodzenia polskiej świadomości narodowej w regionie górnośląskim, za jego czasów znajdującym się na terenie Prus i poddawanym wówczas germanizacji. Był pisarzem i poetą, autorem podręczników historii, zbieraczem pieśni ludowych, tłumaczem i wydawcą. Lompa urodził się 29 czerwca 1797 r. w Oleśnie, w śląskiej rodzinie zasiedziałej tu od pokoleń. Jego ojciec był krawcem, prowadził też mały sklepik. Mały Józef oprócz nauki w szkole pobierał też lekcje rysunku u kwaterującego w domu Lompów, w czasach wojen napoleońskich, francuskiego oficera. Ujawnił też wtedy zdolności muzyczne. Ukończył Katolickie Seminarium Nauczycielskie we Wrocławiu i pracował jako nauczyciel domowy.
Ożeniwszy się w wieku 21 lat z Marią Bensiówną, zamieszkał w Lublińcu, skąd w 1819 r. państwo Lompowie przeprowadzili się do Lubszy. Józef objął tu stanowisko pisarza gminnego, organisty i nauczyciela. W Lubszy też spędził ponad 30 lat swojego życia. W 1820 r. Józef Lompa wybudował w Lubszy szkołę, gdzie sam uczył 250 dzieci, a także założył ogród botaniczny. Zasłużył się też dla wyposażenia miejscowego kościoła. Gdy w 1836 r. zmarła jego żona, osierocając sześcioro dzieci, Lompa ożenił się ponownie, z Weroniką Grzegorz, z którą miał kolejnych siedmioro dzieci. Jako polski działacz narodowy Lompa był szykanowany i w roku 1850 utracił pracę w Lubszy i prawo do emerytury. Jednym z zagorzałych przeciwników jego działalności był książę Guido Henckel von Donnersmarck, potężny, śląski magnat przemysłowy. Wkrótce też Lompa przeprowadził się do Woźnik, gdzie spędził ostatnie lata życia.