Rezerwat Segiet

Rezerwat przyrody „Segiet” jest rezerwatem leśnym o powierzchni 92,29 ha, zlokalizowanym na terenie Tarnowskich Gór i Bytomia.  Rezerwat chroni fragmenty naturalnego lasu bukowego, porastającego dawne wyrobiska górnicze (tzw. warpie) na jednym z najwyższych wzniesień Garbu Tarnogórskiego – Srebrnej Górze (347 m n.p.m.). Rezerwat oraz sąsiadujące z nim kamieniołomy i sztolnie włączone zostały do europejskiej sieci Natura 2000 oraz wpisane na Listę światowego dziedzictwa UNESCO, jako jedyny obiekt w województwie śląskim.

POŁOŻENIE

Las Segiecki jest niezwykłą ostoją przyrodniczą, zachowaną na terenie górnośląskiej konurbacji. Kompleks leśny rozciąga się na północy Bytomia, przy granicy z Tarnowskimi Górami. Geograficznie tereny te należą już do Garbu Tarnogórskiego, który tworzy tutaj wyniosłość znaną pod nazwą Srebrnej Góry (347 m n.p.m.). Srebrna Góra razem z innymi dobrami ziemi tarnogórskiej wpisana została na listę UNESCO. 

Rezerwat przyrody Segiet obejmuje szczytowe partie Srebrnej Góry, wznoszącej się 347 m n.p.m. i będącej jednym z najwyższych wzniesień Garbu Tarnogórskiego, a utworzony został w 1953 roku. Podłoże geologiczne tworzą tu głównie osady środkowotriasowe: wapienie ziarniste i margliste, margle, dolomity kruszconośne, diploporowe i margliste. Na powierzchni miejscami występują piaski, będące utworami polodowcowymi. W przeszłości teren Lasu Segieckiego był mocno eksploatowany przez człowieka. Od XIII wieku prowadzono na tym obszarze odkrywkową eksploatację galmanu, galeny i srebra. Pozostałością dawnych szybów są głębokie leje tzw. warpie, spotykane współcześnie na terenie rezerwatu.

Krajobraz pogórniczy Srebrnej Góry fot. SMZT

HISTORIA

W przeszłości Srebrna Góra była bardzo mocno eksploatowana przez człowieka, stąd obecność licznych śladów działalności górniczej. Ochronę lasu planowano już na początku ubiegłego stulecia, jednak do utworzenia częściowego rezerwatu o charakterze leśnym doszło dopiero w roku 1953. Objęto wówczas ochroną nieco ponad 24 ha lasu bukowego, w którym zachowały się drzewa w wieku nawet 150 lat.

PRZYRODA

Rezerwat Segiet to wyjątkowe miejsce na mapie śląskiego. Przyrodnicy wyróżnili tutaj trzy zespoły leśne: kwaśną buczynę niżową, ciepłolubną buczynę storczykową i żyzną buczynę karpacką. Bukom towarzyszą jawory, świerki, sosny i jarzęby. W runie leśnym występują liczne gatunki storczyków, w tym największy polski przedstawiciel storczykowatych, efektowny obuwik pospolity. Spośród zwierząt warto zwrócić uwagę na chronione ptaki. Rezerwat Segiet sąsiaduje od wschodu z dawnym kamieniołomem dolomitu „Blachówka”, chronionym w ramach stanowiska dokumentacyjnego. Bardzo wartościowym przyrodniczo miejscem są tzw. podziemia tarnogórsko-bytomskie, czyli wielokilometrowe sztolnie, szyby i chodniki, w których zadomowiły się rzadkie gatunki nietoperzy.

Rezerwat Segiet. fot. gdziewyjechac.pl

Najcenniejszym walorem przyrodniczym tego obszaru jest drzewostan bukowy, będący efektem naturalnej sukcesji na terenie dawnych wyrobisk. Najstarsze z tutejszych buków liczą ponad 150 lat i osiągają około 40 m wysokości. Las w rezerwacie zróżnicowany jest na trzy zbiorowiska: ciepłolubną buczynę storczykową (zbiorowisko Fagus sylvatica-Cruciata glabra), kwaśną buczynę niżową Luzulo pilosae-Fagetum i żyzną buczynę (prawdopodobnie zubożałą postać buczyny karpackiej Dentario glandulosae-Fagetum). Najciekawszym i stosunkowo najrzadszym zbiorowiskiem jest właśnie ciepłolubna buczyna storczykowa. Zbiorowisko to rozwija się na żyznych podłożach wapiennych i charakteryzuje bogatym gatunkowo runem z udziałem roślin ciepłolubnych oraz wielu różnych gatunków storczyków. Na obszarze rezerwatu stwierdzono występowanie ok. 125 gatunków roślin naczyniowych i 40 gatunków mszaków. Występują tu rośliny objęte ochroną ścisłą lub częściową – m. in.: lilia złotogłów Lilium martagon, tojad dzióbaty Aconitum variegatum, orlik pospolity Aquilegia vulgaris, wawrzynek wilczełyko Daphne mezereum, śnieżyczka przebiśnieg Galanthus nivalis oraz storczyki: buławnik czerwony Cephalanthera rubra, kruszczyk szerokolistny Epipactis helleborine, kruszczyk rdzawoczerwony Epipactis atropurpurea i gnieźnik leśny Neottia nidus-avis. Piękno i bogactwo tutejszej flory widoczne jest zwłaszcza wiosną. Na obrzeżach rezerwatu i w jego otulinie występują oczka wodne.

Rezerwat Segiet, fot. Maciej Galas

Rezerwat Segiet, fot Maciej Koźminski

Bogactwo przyrodnicze rezerwatu tworzy także zróżnicowana fauna tego obszaru. Do jednych z najciekawszych zwierząt tego obszaru należą nietoperze, dla których rezerwat wraz z całym Lasem Segieckim pełni ważną rolę jako obszar żerowiskowy. W celu ochrony zimowiska nietoperzy znajdującego się w tutejszych podziemnych wyrobiskach powstałych po eksploatacji kruszców metali ciężkich, utworzono w 2008 roku specjalny obszaru ochrony siedlisk Natura 2000 „Podziemia Tarnogórsko-Bytomskie”, obejmujący w swych granicach omawiany rezerwat. Jest to największe na Wyżynie Śląskiej i jedno z największych w kraju zimowisko nietoperzy. Zimują tutaj 2 gatunki wymienione w Załączniku II Dyrektywy Siedliskowej – nocek duży Myotis myotis i nocek Bechsteina M. bechsteinii, a także nocek Natterera Myotis nattereri, nocek Brandta M. brandtii, nocek wąsatek M. mystacinus, nocek rudy M. daubentonii, mroczek późny Eptesicus serotinus, gacek brunatny Plecotus auritus i gacek szary P. austriacus. Nietoperze występują na tym obszarze także w okresie letnim. Wówczas pojawiają się tutaj jeszcze trzy dodatkowe gatunki: karlik malutki Pipistrellus pipistrellus, karlik większy P. nathusii oraz borowiec wielki Nyctalus noctula. Liczna jest również fauna ptaków lęgowych rezerwatu Segiet, wśród których dominują bogatka Parus major, kapturka Sylvia atricapilla, rudzik Erithacus rubecula, kos Turdus merula i zięba Fringilla coelebs, a także herpetofauna, do której należą m. in. traszka grzebieniasta Triturus cristatus, kumak nizinny Bombina bombina i rzekotka drzewna Hyla arborea oraz padalec Anguis fragilis, jaszczurka żyworodna Zootoca vivipara i żmija zygzakowata Vipera berus. Ponadto, w rezerwacie odnotowano 244 gatunki owadów, w tym gatunki chrząszczy związane z lasami pierwotnymi np. Diplocoelus fagi.

Rezerwat Segiet, fot. Maciej Galas

Rezerwat Segiet, fot. Maciej Koźmiński

Wschodni kraniec rezerwatu „Segiet” graniczy ze stanowiskiem dokumentacyjnym powierzchniowym „Kamieniołom Blachówka”, a w sąsiedztwie znajdują się zespoły przyrodniczo-krajobrazowe: „Park w Reptach i Dolina Dramy”, „Doły Piekarskie” i „Suchogórski labirynt skalny” oraz „Miechowicka ostoja leśna”.

Rezerwat Segiet, fot. Maciej Koźmiński

Rezerwat udostępniony jest do zwiedzania tylko po wyznaczonych szlakach.

Po rezerwacie przyrody można spacerować tylko po wyznaczonych do tego szlakach – w rezerwacie Segiet jest to niebieski szlak turystyczny będący częścią szlaku Powstańców Śląskich, szlak prowadzący w kierunku Bobrownik Śląskich, biegnący od szlaku niebieskiego w kierunku Hałdy popłuczkowej i tzw. „Banka”. Spacer w terenie ułatwią nowe tablice informacyjne zlokalizowane przy wejściach do rezerwatu, na których znajduje się mapa z wytyczonymi szlakami i zasady zachowania ujęte w formie czytelnych piktogramów. W rezerwatach, w tym również i w Segiecie, nie można też zrywać żadnych roślin czy zbierać grzybów.

Rezerwat, do którego można wejść z psem

Rezerwat przyrody Segiet umożliwia spacer z czworonogiem. Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Katowicach wprowadziła zmianę do planu ochrony obowiązującego na tym chronionym obszarze, zgodnie z którą do obiektu można wprowadzić czworonogi. To wyjątkowa sytuacja, gdyż jest to pierwszy rezerwat przyrody w województwie śląskim, do którego na spacer będzie można wybrać się ze swoim pupilem, nie naruszając przepisów obowiązujących w rezerwatach. W trakcie przeprowadzonych przez RDOŚ licznych oględzin rezerwatu Segiet, głównie podczas prac nad jego poszerzeniem, które nastąpiło na początku roku 2024, obserwowano duże zainteresowanie społeczne wykorzystania tego miejsca do spacerów z psem. W związku z tym podjęto decyzję o zmianie planu ochrony, aby umożliwić wprowadzenie pupili na teren rezerwatu, nie naruszając tym samym obowiązujących przepisów. W celu zachowania porządku na terenie rezerwatu, dzięki współpracy z urzędami miast Tarnowskie Góry oraz Bytom i w ramach współpracy w zakresie ochrony tego obszaru, przy wejściach do rezerwatu ustawione zostaną kosze, do których będzie można wyrzucać nieczystości po psach. Należy również pamiętać o tym, że pupila na terenach leśnych zawsze należy prowadzić na smyczy.

Trasa spacerowa po rezerwacie Segiet

Rezewat „Segiet” jest udostępniony turystycznie, ale zwiedzanie jest dozwolone wyłącznie oznakowanymi szlakami ruchu pieszego i rowerowego. Przebieg trasy spacerowej pokrywa się z udostępnionymi do zwiedzania szlakami turystycznymi.

więcej >>