Familoki – Zabytkowe Osiedle Patronackie kopalni „Dębieńsko”

Miejscowość:
Czerwionka-Leszczyny
Odsłuchaj tekst
Dodaj do planera

Osiedle Patronackie kopalni „Dębieńsko”, zdaniem architektów, to jedna z najpiękniejszych i najlepiej zachowanych kolonii tego typu. Obejmująca ulice Szkolną, Wolności, Słowackiego, Hallera, Kombatantów i Mickiewicza zajmuje obszar 15 ha i jest tym samym największym zachowanym obszarem familoków na Śląsku, wpisanym do rejestru zabytków w 1995 roku.


Od XVII wieku na terenach dzisiejszego miasta rozwijało się hutnictwo. Odkrycie w XIX wieku pokładów węgla kamiennego zapoczątkowało intensywny rozwój Czerwionki-Leszczyn. Wkrótce zaczęły powstawać niewielkie zakłady, które finalnie przekształciły się w kopalnię „Dębieńsko”. Dla jej pracowników, na przełomie XIX i XX wieku, rozpoczęto budowę osiedla patronackiego, czyli Familoków.

Osiedle powstawało etapowo w latach 1998 – 1916, wraz z rozwojem i rozbudową kopalni, przyczyniając się do zmiany charakteru dawnej wsi Czerwionka w dzielnicę miejską. Głównym zamysłem, towarzyszącym projektowaniu osiedla, było stworzenie spójnej i przemyślanej całości, która byłaby samowystarczalną przestrzenią. Na jej terenie znajdowało się wszystko, co mieszkańcom było potrzebne do życia: kościół, szkoła, sklep, pralnia, suszalnia, magiel, piekarnia i lokale mieszkaniowe. Każdy z budynków miał swoje własne podwórze, ogródek warzywny i budynki gospodarcze. Osiedle zaopatrzone było także w niezbędną do funkcjonowania infrastrukturę – rynsztoki, sieć wodociągową i elektryczną.

Inwestorem kolonii był koncern Zjednoczone Huty Królewska i Laura – właściciel uruchomionej w 1989 roku kopalni „Dębieńsko”. Cały kompleks zaprojektował mistrz budowlany Stork, etatowo pracujący dla koncernu.

Osiedle tworzy około stu budynków wyróżniających się ciekawymi detalami. Warto zwrócić uwagę na elementy muru pruskiego, dachy mansardowe, elementy ornamentów z białej cegły glazurowanej, fragmenty gładkich piaskowych tynków czy pozostałe jeszcze w niektórych domach oryginalne elementy stolarki drzwiowej. Warte podkreślenia jest również to, że chociaż budynki wyglądają podobnie, każdy z nich jest inny. Zazwyczaj mają jedno lub dwa piętra, często z adaptowanymi strychami. Niektóre wyróżniają się wolimi okami, czyli charakterystycznymi okienkami strychowymi. Domy zachwycają charakterystyczną czerwoną cegłą, oknami opatrzonymi czerwoną ramką oraz dachem pokrytym tzw. karpiówką.

Familoki posiadają dobrze zachowaną, zróżnicowaną zieleń obsadzenia ulic. Na ulicy Hallera i Mickiewicza zachowały się aleje formowanych akacji, na ulicy Wolności – jarzębiny, zaś na ulicy Szkolnej – lipy, kasztanowce i buki.


Na terenie osiedla działa Centrum Informacji Turystycznej, w którym w ciągu roku odbywają się liczne warsztaty, spotkania i zajęcia, adresowane zarówno dla dzieci, jak i dla dorosłych. Przy Centrum znajduje się również Izbą Tradycji, w której odwzorowano tradycyjne, śląskie mieszkanie robotnicze. Standardowo takie mieszkania zajmowały powierzchnię od 40 do 70 m2 i składały się z kuchni i pokoju. Każde z nich było wyposażone w piec kaflowy, a drewniane podłogi malowano farba olejną. Najemcy mieli także do dyspozycji ubikację. Czynsz za najmniejsze mieszkanie, o powierzchni 40 m2, wynosił osiem ówczesnych marek. Większe mieszkania należały do urzędników. Na początku XX wieku obowiązywała zasada, że komfort zależy od funkcji, jaką sprawuje się w zakładzie pracy, dlatego też dyrektor kopalni mieszkał w specjalnej willi, a sztygarzy i urzędnicy – w domach, w których znajdowały się tylko cztery mieszkania. Ich powierzchnia była większa i przekraczała 100 m2. Budynkiem przeznaczonym dla osób pełniących funkcję dozoru na kopalni była dzisiejsza siedziba Biblioteki Publicznej przy ul. 3 Maja 15. Do mieszkań przynależały też małe budynki gospodarcze, w których robotnicy tradycyjnie hodowali zwierzęta. Takie budynki znajdowały się zresztą przy każdym familoku. Prawie 50% powierzchni całego kompleksu zajmowały rodzinne ogródki. Zielenią były także obsadzone ulice osiedla

W trosce o dziedzictwo historyczne i kulturowe tego wyjątkowego miejsca Gmina i Miasto Czerwionka-Leszczyny przeprowadza proces rewitalizacji infrastrukturalnej i społecznej osiedla. Celem działań jest poprawa jakości życia mieszkańców oraz stworzenie odpowiedniej infrastruktury dla turystów. Przy ulicy Szkolnej znajduje się skatepark oraz plac rekreacyjno-wypoczynkowy z granitowo-szklaną fontanną w kształcie logo Czerwionki-Leszczyn. To dobre miejsce, aby chwilę odpocząć na ławeczkach wokół fontanny lub wziąć udział w imprezie kulturalnej przy scenie plenerowej. Z myślą o aktywnych, plac został wyposażony także w siłownię pod chmurką. Cały plac jest otoczony zielenią, co izoluje go od gwaru osiedla i miasta.

 

 

Wyświetlenia:  318
Lokalizacja:

Ul. Wolności, Słowackiego, Hallera, Kombatantów, Mickiewicza i Szkolna
44-230 Czerwionka-Leszczyny
Gmina: Czerwionka-Leszczyny
Powiat: rybnicki


Region turystyczny: 
Śląsk, Kraina Górnej Odry
Lokalizacja: 
W mieście
Kategoria: 
Dziedzictwo kulturowe

Kontakt:
Telefon: +48 324 400 479

Strona internetowa: http://www.familoki.com.pl
Informacje ogólne:
Rodzaj obiektu:  Poprzemysłowe, Zabytkowa zabudowa

Dostępność Całoroczny

Obiekt ogólnodostępny. Informacja na temat godzin otwarcia Centrum znajduje się na stronie: www.familoki.com.pl

Czas zwiedzania Izby Tradycji oraz osiedla Familoków z przewodnikiem wynosi 2 godziny. Rezerwacja usług przewodnika odbywa się telefonicznie, pod numerem: 693 611 086, lub mailowo na adres: biuro@familoki.com.pl. Szczegóły i regulamin zwiedzania obiektu znajdują się na stronie: www.familoki.com.pl Obiekt znajduje się na Szlaku Zabytków Techniki

Twoja ocena:
Ocena: 0.0 (Oddano 0 głosy)
POI
Informacja turystyczna 
Aktywnie 
Dziedzictwo kulturowe 
Przyroda 
Biuro podróży 
Gastronomia 
Nocleg 
Oferta turystyczna 
Rozrywka 
Wypożyczalnia 
Zdrowie i uroda 
Centra kongresowo wystawiennicze 
Trasa
Trasa
Szlak znakowany
Do startu
Do mety
PDF
KML
GPX
Pliki dźwiękowe
Wydarzenia w pobliżu
Rybnik
2024-03-25
11.03 km
Na cykl „POGADAJmy o historii...” składają się spotkania w formie dyskusji z uczestnikami i zaproszonymi gośćmi dla których historia to pasja, zawód, albo po prostu hobby. Prowadzący Rafał Lodziński przybliżać będzie zagadnienia zarówno odległej historii, jak i tej najnowszej. Chcemy wspólnie poznawać i dyskutować o istotnych wydarzeniach i procesach historycznych wpływających na kształt dziejów naszego świata, szerzyć wiedzę i kształtować świadomość historyczną. Spotkania adresujemy do wszystkich osób zainteresowanych historią. "Przed wiekami, za czasów króla Kraka, założyciela krakowskiego grodu, na zboczu wawelskiego wzgórza w wielkiej jamie zamieszkał smok. Było to ogromne zwierzę z paszczą i długim ogonem." Ale czy na pewno? Czy był taki gród? Czy był taki król?
Rybnik
2024-03-11
11.03 km
Spotkanie oddechowo-relaksacyjne skierowane do starszych osób. Pierwsze spotkanie może być zaskakujące dla wielu, ale warto spróbować. Grupa stopniowo się powiększa. Zajęcia będą odbywały się 2 razy w miesiącu. Będzie to czas pracy z najgłębszą formą wydechu. Ćwiczenia przepony i toru przeponowo-brzusznego. Prosta gimnastyka dla każdego. Proponowane ćwiczenia opierają się na pracy z wyobraźnią i korzystają z różnych gadżetów dostępnych dla każdego. Regularny śmiech dotlenia organizm, usuwa toksyny, wyzwala hormony szczęścia, czyli endorfiny i wzmacnia odporność. Prowadzenie: Lidia Białecka (halo! Rybnik, trener śmiechu i kompetencji miękkich).
Rybnik
2024-03-22
11.03 km
Zapraszamy 22 marca do halo! Rybnik, gdzie na poetycko Piątek z Wytrychem. Start o godz. 16:00 do zamknięcia lokalu halo! Później tradycyjnie idziemy w miasto (opcja zależna od okoliczności).
Rybnik
2024-03-20
11.03 km
W ramach spotkań z cyklu Turystyczne Środy z rybnickim PTTK tym razem posłuchamy o historii przewodnictwa w Rybniku i rybnickim Oddziale PTTK. O tym wszystkim opowie nam Krzysztof Koterba.
Gliwice
2024-03-08
15.98 km
Fotorelacja z otwarcia wystawy: „Zofia Stryjeńska – tajemnicze i radosne opowieści”
W pobliżu
Czerwionka-Leszczyny
0.28 km
Czerwionka-Leszczyny
0.30 km
Czerwionka-Leszczyny
0.69 km
Czerwionka-Leszczyny
0.88 km
Czerwionka-Leszczyny
1.07 km
Pogoda
Katowice
Zakwaterowanie w pobliżu
Stanowice
4.79 km
Orzesze
5.08 km
Orzesze
5.72 km
Gastronomia w pobliżu
Czerwionka-Leszczyny
0.24 km
Czerwionka-Leszczyny
2.41 km
Stanowice
2.74 km
Rybnik
3.94 km