Zabytkowy układ przestrzenny Chorzowa Starego

Chorzów Stary jest najstarszą z miejscowości, które złożyły się na miasto znane od 1934 roku jako Chorzów. Kiedy w XIX wieku, położona po sąsiedzku Królewska Huta przeżywała okres boomu przemysłowego, o obliczu Chorzowa wciąż decydowała uprawa roli i hodowla zwierząt. Centrum dzielnicy stanowi ulica Bożogrobców i plac św. Jana. Odnajdziemy tam charakterystyczne rolnicze zabudowania, mieszczańskie kamienice i kościół św. Marii Magdaleny, którego pierwszy poprzednik stał w tym miejscu już w średniowieczu.

Chorzów

Chorzów Stary jest największą dzielnicą Chorzowa, położoną w północno-wschodniej części miasta. Składają się na nią dwie, chwalące się wielowiekowymi tradycjami, miejscowości: Chorzów i Maciejkowice. Osadę Chorzów założyli zakonnicy Bożego Grobu z Miechowa (Małopolska), a akt lokacyjny wydał w Czeladzi, już w 1257 roku, książę opolski Władysław. Na przełomie XIII i XIV wieku stanął w Chorzowie pierwszy kościół, który był siedzibą rozległej parafii. Pod koniec XVIII stulecia na terenie wsi zaczęto eksploatować węgiel kamienny – dało to początek przyśpieszonej industrializacji. Już po stu latach w Chorzowie działały kopalnie węgla kamiennego, huta, zakłady azotowe, elektrownie i wiele innych fabryk. Wciąż jednak dymiącym kominom towarzyszyły orne pola z łanami zbóż. W 1934 roku połączono Chorzów z Królewską Hutą i Nowymi Hajdukami, dając nowemu organizmowi miejskiemu nazwę dotychczasowej wioski.

Zabytkowy układ przestrzenny

Najciekawszą – i najstarszą - częścią Chorzowa Starego jest biegnąca południkowo ulica Bożogrobców, która przechodzi następnie w podłużny plac św. Jana. Ulica zaczyna się na legendarnym „Krajcoku”, czyli w miejscu, gdzie łączy się z ulicami Mazurską i Siemianowicką. W pobliżu znajdowały się kiedyś tak ważne przedsiębiorstwa, jak zakłady azotowe i huta Kościuszko. Ulica biegnie na północ, w stronę stojącego na niewielkim wzniesieniu kościoła św. Marii Magdaleny. Po drodze można napotkać ładne kamienice z XIX i XX wieku. Obecny kościół św. Marii Magdaleny został zbudowany w latach 1888-92 i jest szóstą świątynią, stojącą w tym miejscu. Zaprojektował go architekt Josef Ebers. To neogotycka budowla, z dominującą wieżą o wysokości 75 m. W środku warto zobaczyć obrazy autorstwa Juliusza Makarewicza, przedstawiające św. Marię Magdalenę (patronkę kościoła), św. Floriana (patrona Chorzowa) i św. Izydora (patrona rolników). Niedaleko na północ od kościoła odnajdziemy plac św. Jana. Pośrodku, w niewielkiej kapliczce umieszczono w XIX wieku figurę św. Jana Nepomucena. Jednak najbardziej interesującymi obiektami w najbliższej okolicy są tradycyjne, XIX-wieczne zabudowania chorzowskich rolników. Działki są długie i wąskie. Na posesję dostajemy się przez bramę. Sąsiadują tu ze sobą dwa murowane domy: większy, młodych gospodarzy, i mniejszy, tzw. wycug, w którym dożywali starości ich rodzice. W głębi pobudowano budynki gospodarcze. Na początku XXI wieku w Chorzowie Starym gospodaruje jeszcze kilku rolników. Żywe są również śląskie tradycje ludowe.